İlk büyük harpte Bolşevik İhtilali nedeniyle Sovyet Rusya savaştan çekilmiş dolayısıyla dağıtılan Osmanlı topraklarından pay alamadığı gibi Ortadoğu’ya da inememişti.
İkinci Dünya Harbinde İran’ın kuzeyini işgal etmiş ancak Potsdam Konferansı kararı gereğince İran’dan çekilecekti. Bu durumda Sovyet Rusya enerji kaynakları zengini ve stratejik coğrafyaya sahip Ortadoğu’ya nasıl inecekti?
İKİNCİ DÜNYA HARBİ SONRASI
Sovyet Devlet Başkanı Stalin, Türkiye üzerinden sıcak denizlere ve Ortadoğu’ya inmeyi planladı, sırf bu amaçla dostluk anlaşmasını feshedip Türkiye’den Kars ve Ardahan’ı, üstüne de boğazlardan üs istedi ancak Marshall ve Truman yardımları ekonomik olarak Ortadoğu ülkelerine açılan Amerika, güvenlik şemsiyesi vaadiyle de başta Türkiye ve Yunanistan olmak üzere Ortadoğu’nun kapılarını Sovyet Rusya’ya kapatmayı başarmıştı.
ÇAR DELİ PETRO’DAN GÜNÜMÜZE
Dünyanın en zengin kaynaklarına sahip Ortadoğu’ya ve sıcak denizlere inmek emeli Ruslarda hiç değişmedi ta Çar Deli Petro’dan günümüze… Ancak Birinci Dünya Harbinde İngiltere, Fransa ve İtalya, İkinci Dünya Harbinde de Amerika be yine İngiltere Ortadoğu’nun tüm kapılarını Ruslara kapatmıştı. Sovyet Rusya’ya artık iki çıkış yolu kaldı; İlki Anadolu ve Boğazlar üzerinden sıcak denizlere açılmak, diğeri de İran üzerinden Ortadoğu…
Stalin bu sayılan amaçlarla Türkiye ile var olan dostluk anlaşmasını feshetmiş, üzerinde Kars ve Ardahan’ı istemiş, Boğazlardan da is istemişti ama Türkiye ABD ile ittifak kurunca, bu tehditler de boşa çıkmış, Boğaz Kapısı da Ruslara kapanmıştı. Tel yol artık İran’dı…
MOLLA MUSTAFA BARZANİ SAHNEDE
11 Ekim 1945’te, Moılla Mustafa Barzani Irak hükümetine dayanmayınca Şemdinli üçlü sınır noktasından İran’a geçiyordu ve bu sırada İran, İngilizRus işgali altındaydı…
Molla Mustafa İran’a geçmeden kısa bir süre önce, Sovyet Devlet Başkanı Stalin Sovyet yanlılarına haber göndermiş, İran’da, Azeri ve Kürt bölgelerinde yeni partiler kurulmasını istemişti. Bunlar demokrat partiler olacaktı, önceden yine aynı çizgide kurulmuş olan Tudeh ve JeKaf gibi partiler de kapatılacaktı. Stalin’in dediği gibi yapılmış, İran, Azerbaycan, ardından Irak ve Suriye’de peş peşe Sovyet yanlısı demokrat partiler açılmıştı… 25 Ağustos 1945’te, İran Kürdistan Demokrat Partisi(İKDP) kuruldu.
STALİN’İN İLK KURDUĞU PARTİ İKDP
İKDP’nin kurulmasından sonra, Hevi’nin Eylül 1942’de kurduğu ve halk arasında ‘JeKaf’ diye anılan ‘Komeley Jiyanewey Kürdistan(Komela)’ gizli örgütü dağıtıldı, üyelerinin büyük çoğunluğu KDP’ye geçti(1). İKDP’nin ilk toplantısına ilgi büyüktü; parti programı şuydu:
‘İLK KÜRESEL SİYASİ KÜRTÇÜLÜK’
‘İran’daki Kürt halkı kendi yöresel işlerinin yönetimi için kendi hükümetlerini kurmakta özgür ve ülke İran devletinin çerçevesinde özerk olacak; Kürt dili eğitimde kullanılacak ve idari işlerde resmi dil olacak; Kürdistan yasama meclisleri seçimleri, İran anayasası gereğince hemen yapılacak, tüm devlet ve kamu denetimini ele alacaktır;
Bütün devlet memurları yerlilerden oluşacaktır; KDP, Azerbaycan’da yaşayan(Asuriler, Ermeniler vs) halklar ile kardeşlik ve birliği pekiştirmek için özel çaba harcayacak ve mücadelesini destekleyecektir; KDP, Kürdistan’daki çok zengin yer altı kaynaklarını işleterek Kürt halkının hayat seviyesini yükseltecek, halkın tarım ve ticaret hayatı ile sağlık ve eğitim durumlarını düzeltecektir’.
İran, Irak ve Türkiye’de siyasi Kürtçülerin bugün gündeme taşıdığı taleplerin geçmişi işte böylesi bir sürece dayanıyordu…
AZERBAYCAN
Eylül 1945’te de Azerbaycan Demokrat Partisi kuruldu.
Rusların bölgedeki Kürt aşiretleriyle arası iyiydi. Bu ilişkileri daha da geliştirmek adına 30 kadar Kürt ileri geleni ve aşiret reisi Sovyet Rusya’ya davet edilmişti. Heyet Bakü’de çok güzel karşılanmış, Azerbaycan Başbakanı Bakırof Azeri- Kürt kardeşliğinden bahsederek onları gayet iyi de ağırlamıştı(2). Heyette Mahabad’dan Kadı Muhammed, Hacı Baba Şeyh ve Seyyid Muhammed Sıddık da yer almıştı. Sıddık, Şeyh Ubeydullah’ın oğlu; Seyit Abdulkadir’in yeğeniydi.
